Tử châu lá nhỏ (thuốc ké), cây thuốc chuyên cầm máu

Ở miền Trung nước ta có một loại cây gọi là cây thuốc ké, hay còn gọi là tử châu lá nhỏ (để phân biệt với cây tử châu lá nhọn và tử châu lá to…). Cây này thường mọc ven theo các khu rừng hỗn giao, các sườn núi (những nơi cao không quá 600 m).

Gọi là tử châu vì trái của nó tròn như châu ngọc, lại có màu tím nên trông rất đẹp (vì vậy nhiều người còn trồng làm cảnh).

Được biết, tử châu lá nhỏ là một trong các cây thuốc chuyên dùng trong đắp bó khi bị gãy xương, chảy máu. Vậy, cách dùng như thế nào và ngoài các công dụng trên thì nó còn công dụng nào khác nữa không?

Cây tử châu lá nhỏ, tên khoa học và đặc điểm nhận dạng

Cây tử châu lá nhỏ có tên khoa học là Callicarpa dichotoma, thuộc họ Cỏ roi ngựa.

Theo như quan sát thì cây này hay mọc thành bụi rậm, cành cây tròn nhẵn, không có lông (trong khi cành của cây tử châu lá nhọn và tử châu lá to thì có lông).

Lá của cây dài không quá 7 cm (trong khi lá của cây tử châu lá nhọn luôn dài từ 14 – 23 cm, lá của cây tử châu lá to dài từ 8 – 35 cm), mặt dưới lá có lông, mép lá có hình răng cưa và cuống lá cũng có lông. Hoa của cây có dạng hình xim.

Cây tử châu lá nhỏ có công dụng gì?

Theo y học cổ truyền thì cây tử châu lá nhỏ có vị đắng, tính bình và có tác dụng cầm máu, giải độc. Cụ thể, với trường hợp đứt tay chảy máu, xuất huyết thì hái 2 – 4 g lá khô, nấu lấy nước uống hoặc tán bột uống (uống từ ba lần đến sáu lần trong 1 ngày). Ngoài ra, bạn nên hái thêm lá tươi, rửa sạch, giã nát rồi đắp lên vết thương để giúp cầm máu, mau lành vết thương (nếu không có lá tươi thì lấy lá khô, tán bột rồi rắc lên cũng được).\

Ngoài công dụng chính là cầm máu thì lá tử châu lá nhỏ còn được dùng điều trị ung nhọt thũng độc, rễ cây thì dùng làm thuốc điều trị đau nhức lưng gối, bị thương bên ngoài gây sưng đau. Ngoài ra, ở Trung Quốc, toàn cây tử châu lá nhỏ còn được dùng làm thuốc điều trị đau khoang dạ dày, ho, kiết lỵ, thấp sang… ⁽¹⁾.

Lưu ý tránh nhầm lẫn với cây nàng nàng

Nàng nàng là một loại cây mọc hoang dại rất nhiều ở các tỉnh miền Tây Bắc nước ta, cây này có hình dáng rất giống với tử châu lá nhỏ, kể cả quả và lá. Quả nàng nàng khi chín cũng có màu tím rất đẹp.

Điểm khác biệt duy nhất đó là: Lá tử châu nhọn hơn và dài hơn lá nàng nàng, các cành tử châu mọc thẳng ra từ gốc như những cành lan phi điệp. Còn cây nàng nàng là dạng cây gỗ nhỏ, thường cao khoảng 1 mét, mọc dưới tán cây, với 1 thân lớn và các cành nhỏ không mọc thẳng như cây tử châu.

• Không giống cây tử châu, kinh nghiệm dân gian lại dùng cây nàng nàng để làm thuốc bổ cho phụ nữ sau sinh nở. Để biết thêm thông tin chi tiết, mời bạn đọc tham khảo thêm tại đây: Cây nàng nàng – Thuốc quý tăng cường sức khỏe cho phụ nữ sau sinh

Các nghiên cứu quan trọng

Theo tạp chí Biological and Pharmaceutical Bulletin, trong lá và cành cây tử châu lá nhỏ có chứa nhiều hoạt chất có hoạt tính sinh học (ít nhất là 10 glycoside phenylethanoid). Trong đó, hoạt chất acteoside có tác dụng chống mất trí nhớ do scopolamine gây ra (kết quả thí nghiệm trên chuột). Vì vậy, nó được xem là có tiềm năng trong điều trị Alzheimer (trong tương lai) ⁽²⁾.

Ngoài ra, kết quả nghiên cứu trên một tạp chí khác cũng cho thấy: trong cây tử châu lá nhỏ có nhiều hoạt chất giúp bảo vệ thần kinh, làm giảm đáng kể độc tính của glutamate (kết quả thí nghiệm trên chuột) (theo Planta Medica) ⁽³⁾.

Theo tạp chí Pharmaceuticals, lá cây tử châu lá nhỏ thường được Đông y dùng như một loại thuốc chống viêm, cầm máu và giảm bầm tím ngoài da. Vì vậy, nó cũng được phân tích thành phần để xem xét tiềm năng làm thuốc điều trị dị ứng ngoài da (vì nhiều loại thuốc trị dị ứng đều để lại tác dụng phụ khi dùng trong thời gian dài, vì vậy, người ta quan tâm nghiên cứu các chiết xuất tự nhiên nhiều hơn, hy vọng có thể tìm ra giải pháp thay thế an toàn hơn) ⁽⁴⁾.

Xem thêm: Cây kim tiền thảo có tác dụng gì?