Thổ tam thất – vị thuốc cầm máu và bồi bổ cơ thể

Lâu nay chúng ta đã biết nhiều thông tin về vị thuốc tam thất nhưng thổ tam thất thì có lẽ còn ít người biết. Vậy vị thuốc này có công dụng gì, và cách dùng thế nào ?

• Thổ tam thất có tên khoa học: Gynura segetum (Lour.) (1).
• Họ: Cúc
• Tên khác: Tam thất giả, bầu đất dại… (2)

Mô tả cây thổ tam thất

Tuy có tên gọi tam thất nhưng vị thuốc này lại có hình dáng khác hoàn toàn.

• Thân: Là dạng cây thân thảo sống  lâu năm, mọc sát mặt đất, toàn bộ cây thường chỉ cao khoảng 30cm.
• Lá: Mọc từ gốc cây, lá sẽ làm nhiều rãnh nhỏ
• Hoa: Màu vàng, mọc lên từ gốc, cuống hoa có thể dài tới 30cm, nhụy hoa có nhiều cánh nhỏ
• Củ, rễ: Dạng rễ chùm, có nhiều rễ phình to thành dạng củ nhiều mấu.

Thu hái, chế biến

Cây chủ yếu mọc hoang, gần đây cũng có một số nơi trồng, sử dụng làm dược liệu, một số nơi coi đây như một loại sâm.

Bộ phận dùng làm thuốc của cây là củ, hàng năm vào tháng 9, 10 người ta thường đi đào lấy phần củ làm thuốc. Củ được đem rửa sạch, thái lát mỏng phơi khô.

Các nghiên cứu về cây thổ tam thất

• Hoạt động kháng khuẩn từ chiết xuất lá thổ tam thất: Một nghiên cứu tại Trường Khoa học Dược phẩm, Đại học Khoa học Malaysia đã xác định được hoạt động rất mạnh từ chiết xuất lá cây Gynura segetum (Lour.) (4)
• Rễ thổ tam thất nguy cơ gây tắc tĩnh mạch gan: Một nhóm nghiên cứu tại Đại học Y khoa Đại học Chiết Giang đã thừa nhận một phụ nữ 62 tuổi bị bệnh tắc tĩnh mạch gan (HVOD) sau khi ăn rễ cây Gynura segetum (5).

Tính vị

Củ có vị đắng, ngọt nhẹ, tính ôn

Công dụng của cây thổ tam thất

Dân gian sử dụng như một loại thảo dược thay thế cho vị tam thất bắc, bởi vị thuốc này có những tác dụng gần giống với củ tam thất bắc như (1,3):

• Bồi bổ cơ thể
• Cầm máu
• Điều trị ho ra máu
• Đi cầu ra máu tươi
• Cải thiện sức khỏe cho phụ nữ sau sinh nở
• Điều trị chứng rong kinh
• Hạ sốt

Cách dùng thổ tam thất

Cách dùng thổ tam thất đơn giản nhất là dùng sắc nước uống hàng ngày, liều dùng 10g ~ 15g/ngày với cách dùng sắc uống hay ngâm rượu.

Sắc uống

• Chuẩn bị: 10g ~ 15g củ khô, 600ml nước sạch, 1 nồi nấu nước hoặc ấm sắc
• Thực hiện: vị thuốc đem rửa sạch, sắc với 600ml nước, đun cạn lấy 300ml nước chia làm 2 lần uống trong ngày.
• Ngoài ra bạn cũng có thể tán bột để pha với nước sôi dùng cho tiện. Liều dùng dạng bột là 10g/ngày.

Ngâm rượu thổ tam thất

• Chuẩn bị: 1kg củ khô (Hoặc 2kg củ tươi), 3 lít rượu gạo 40 độ, 01 bình thủy tinh 5 lít
• Thực hiện: Củ khô đem sao vàng hạ thổ (Nếu là củ tươi đem rửa sạch, tráng qua rượu 1 lần) sau đó ngâm với khoảng 3 lít rượu, đậy kín nắp bình và ngâm trong thời gian từ 1 tháng trở lên là dùng được.

Lưu ý

• Phụ nữ mang thai không nên dùng vị thuốc này.
• Thận trọng khi dùng cho trẻ nhỏ.
• Thận trọng khi sử dụng cho những bệnh nhân mắc các bệnh về chức năng gan.
• Không nên lạm dụng sử dụng quá nhiều vị thuốc này, vì đã ghi nhận trường hợp mắc bệnh tĩnh mạnh gan khi sử dụng loại thảo dược này.