Sâm bảo ngọc (bổ béo đen) giúp bồi bổ, tăng cân và cải thiện sinh lý ( 2)

Chúng ta đã biết tới một vị thuốc bổ béo tăng cân ở bài viết trước, đó là cây bổ béo trắng. Bài viết này caythuoc.org xin chia sẻ tới các bạn vị thuốc bổ béo đen (hay sâm bảo ngọc) tác dụng bồi bổ tăng cơ bắp và tăng cường sức khỏe.

Không giống như cây bổ béo trắng, loại thảo dược được ghi chép trong hầu hết các tài liệu Y dược học cổ truyền, cây bổ béo đen hầu như không thấy có thông tin trong các tài liệu này. Kinh nghiệm sử dụng bổ béo đen làm thuốc chủ yếu dựa theo kinh nghiệm dân gian tại một số tỉnh miền núi phía Bắc.

Theo wikipedia cây này được nhà thực vật học Nguyễn Tiến Bân mô tả lần đầu vào năm 2000, chứng tỏ đây là một loại thảo dược còn rất mới nên chưa có trong các sách y học cổ truyền; bởi những cuốn sách này cơ bản đều xuất bản trước năm 2000.

• Tên khoa học: Goniothalamus vietnamensis, Bân (1)
• Họ: Na.

Mô tả hình dáng sâm bảo ngọc

• Thân: Là dạng cây thân gỗ nhỏ sống lâu năm, thân cây thường chỉ cao khoảng 2 mét ` 2,5 mét. Trên thân cây ở những cành nhỏ có lông mịn màu nâu sẫm.
• Lá: Lá cây khá lớn, có kích thước dài rộng khoảng 20cm x 8cm, mặt trên có nhiều gân nhỏ hiện rõ mọc đối xứng nhau thành từng cặp gân, mặt dưới có lông mịn. Lá hầu như không có cuống vì mọc sát cành, cuống rất ngắn (2).
• Rễ: Điểm dễ nhận biết đó là rễ cây có màu đặc biệt; màu đen sẫm, thường mọc thành dạng rễ trụ một rễ cọc thẳng đứng. Do có màu rễ đen nhánh nên dân gian đặt tên cho cây là bổ béo đen hay sâm béo đen.
• Với tên gọi sâm bảo ngọc caythuoc.org không rõ nó bắt nguồn từ đâu, nhưng nếu nghe giải thích nghĩa: Bảo = bảo vật, ngọc = viên ngọc quý; vậy sâm bảo ngọc ý chỉ loài cây này được ví như một loại sâm vô cùng quý giá.

Sâm béo đen mọc ở đâu ?

Bổ béo đen sống lâu năm, cây hầu như mọc ở hầu hết các vùng đồi núi nước ta, có nhiều ở những vùng núi cao và các khu bảo tồn thiên nhiên. Do đặc điểm dùng rễ cây làm dược liệu nên khi người dân khai thác cây này thì cây đó không còn khả năng tái sinh, chính vì vậy hiện nay bổ béo đen đang là một trong những loại cây nằm trong nguy cơ bị đe dọa tuyệt chủng ở Việt Nam (3).

Chế biến

Bộ phận dùng làm thuốc: rễ cây

Rễ cây đào về đem rửa sạch, cắt bỏ các rễ nhánh, rễ con, ngâm nước vo gạo khoảng 5 giờ, để nguyên rễ tươi ngâm rượu. Nếu dùng khô thì đem thái ra từng miếng mỏng khi cây vẫn còn tươi, ngâm nước vo gạo khoảng 5 tiếng, sau đó đem phơi nắng cho thật khô bảo quản để sử dụng.

Các nghiên cứu về cây bổ béo đen

• Hoạt động kháng tế bào ung thư: Một nghiên cứu tại Cao đẳng Dược, Đại học Quốc gia Chungnam, Hàn Quốc đã xác định hoạt động gây độc và ức chế hoàn toàn sự phét triển tế bào ung thư biểu mô phổi ở người của chiết xuất từ lá và rễ cây sâm bổ béo đen (4).
• Kinh nghiệm dùng cây thuốc đồng bào dân tộc Sán Dìu ở tỉnh Thái Nguyên (Tổ tiên với người Quảng Đông – Trung Quốc): Một đề tài nghiên cứu được công bố trên trang tạp chí khoa học ĐH quốc gia Hà Nội đã có ghi nhận 16 loại cây thuốc quý có giá trị và cần được bảo vệ, trong đó có kinh ngiệm quý dùng cây bổ béo đen làm thuốc bổ (5).

Tính vị

Bổ béo đen có vị ngọt và đắng nhẹ, tính bình.

Công dụng của cây sâm bảo ngọc (bổ béo đen)

Cách dùng sâm bổ béo đen làm thuốc

Có hai cách dùng sâm bảo ngọc phổ biến nhất là dùng sắc uống hoặc dùng ngâm rượu. Ta có thể ngâm rễ cây tươi hay khô đều được, cách dùng cụ thể như sau:

1. Cách sắc uống sâm béo đen

• Chuẩn bị: Sâm béo đen khô 25g (Sâm tươi 70g), nước sạch 1 lít, ấm sắc 01 cái
• Thực hiện: Đem ngâm qua nước vo gạo khoảng 2 giờ, rửa sạch sau đó sắc với 1 lít nước sạch đun cho đến khi sôi, giảm lửa và duy trì thời gian sôi nhỏ lửa thêm khoảng 15 phút cho các dược chất ngấm hết ra nước. Tắt bếp và chắt nước, chia đều sử dụng làm 3 lần trong ngày, uống sau bữa ăn khoảng 10 phút.

2. Cách ngâm rượu

• Chuẩn bị: Sâm béo đen khô 1kg (Hoặc tươi 3kg), rượu gạo loại 40 độ 5 lít, 01 bình thủy tinh hoặc sành sứ loại 7 lít.
• Thực hiện:
  • Sâm tươi: Nếu là sâm tươi cần ngâm qua nước vo gạo khoảng 4 đến 5 giờ, sau đó để dáo nước, dùng quạt thổi gió cho khô, bỏ lần lượt từng khúc rễ vào bình – xếp ngay ngắn gọn gàng và đẹp mắt, chắt 5 đến 6 lít rượu gạo loại 40 độ vào bình sao cho rượu ngập hết rễ cây thuốc là được. Đậy nắp bình, ngâm trong thời gian 1 tháng trở lên là dùng được.
  • Sâm khô: Thái mỏng, sao vàng hạ thổ, bỏ sâm khô vào bình và đổ 5 lít rượu 40 độ vào ngâm. Thời gian ngâm 1 tháng.
• Mùi vị và liều dùng: Rượu có vị đắng và ngọt nhẹ, mùi thơm như mùi thuốc bắc uống rất ngon. Rượu có thể dùng cho cả nam giới và nữ giới đều rất tốt, nên dùng trong mỗi bữa ăn, mỗi bữa nên uống khoảng 2 ly nhỏ là tốt nhất. Lưu ý không nên uống quá nhiều.

Giá bán sâm bảo ngọc

Việc khan hiếm khiến cho vị thuốc này có giá bán khá cao, hiện nay giá bán đang giao động từ 500.000đ/kg đến 600.000đ/kg tươi. Tuy nhiên hiện nay caythuoc.org đang hỗ trợ giá và khuyến mại sản phẩm này – Giảm giá 30%.

Giá khuyến mại: 390.000đ/kg tươi