Điên điển (cây điền thanh) làm thuốc và những điều cần lưu ý

Cứ đến tháng 7 âm lịch hàng năm là nước lại đổ về tràn ngập các cánh đồng Nam Bộ. Mùa nước nổi mang về bao nhiêu là tôm cá và cũng là mùa của những món ngon đặc sản miền Tây.

Ai đã từng ăn canh chua điên điển cá linh, gỏi điên điển hay điên điển xào củ hủ dừa chắc hẳn không bao giờ quên được cái màu vàng nghệ với vị ngọt đượm và hương thơm đồng quê của nó. Cũng có lẽ vì vậy mà những người con xa xứ, hễ nhắc đến bông điên điển là thấy nhớ quê nhà:

“Ăn bông mà điên điển

Nghiêng mình nhớ đất quê

Chồng xa em khó mà về” (1).

Vâng, đó là lời bài hát Bông điên điển mà hầu như người con gái miền Tây nào cũng thuộc. Thế nhưng, cây điên điển không chỉ gắn bó với đời sống con người qua những món ăn, lời ca giúp khuây khỏa hàng ngày mà còn qua các công dụng làm thuốc.

Về cây điên điển

Cây điên điển (tên khoa học: Sesbania sesban, họ Đậu: Fabaceae) (2) hay còn gọi là cây điền thanh, điền thanh thân tía…

Là loại cây mọc hoang đặc trưng của Nam Bộ. Cây có thể cao đến 5 m với các lá kép lông chim, hoa vàng và quả tròn dài, có các vách ngăn chứa hạt bên trong.

Có thể dễ dàng tìm thấy cây điên điển mọc thành bụi bên bờ sông, bờ ao hay trên ruộng lúa… Vào mùa nước nổi, cây điên điển phát triển mạnh và những vàm bông điên điển nở vàng khắp các cánh đồng, rất đẹp. Bông điên điển được ăn cùng cá kho, làm gỏi ăn sống, nấu canh, nhúng lẩu, làm dưa hoặc xào cùng các nguyên liệu khác…

Công dụng của cây điên điển (điền thanh)

Lá điên điển: Nước cốt từ lá điên điển có tính tẩy nên được dùng để uống giúp xổ giun. Bên cạnh đó, nước cốt lá điên điển còn được dùng ngoài da với công dụng giảm đau, chống viêm, làm dịu da viêm nhiễm, mụn nhọt và áp xe (3) (4).

Bông điên điển: Bông điên điển chủ yếu được dùng trong ẩm thực và làm thành trà để uống với tác dụng làm se và chống o xi hóa (4).

Hạt điên điển: Hạt điên điển được dùng trong trường hợp da bị ngứa ngáy, viêm tấy bằng cách giã nát rồi trộn với bột gạo và đắp lên. Bên cạnh đó, nước sắc từ hạt điên điển còn được biết đến với tác dụng điều kinh, giảm tiêu chảy và làm săn da (3).

Nhựa điên điển: Nhựa điên điển có màu trắng, được biết đến với khả năng điều trị giời leo rất tài tình. Theo kinh nghiệm dân gian, lấy nhựa từ đọt điên điển non tra vào vết giời leo và để khô tự nhiên, khi thấy khô thì tra tiếp nhựa khác lên, chỉ vài lần như thế là khỏi (nên hái vào buổi sáng sớm để được nhiều nhựa).

Rễ điên điển: Rễ cây điên điển được dùng trong trường hợp bị mụn nhọt, áp xe hoặc bọ cạp cắn bằng cách rửa sạch, giã nát và đắp lên (7).

Một số nghiên cứu về cây điên điển

• Theo Tạp chí Khoa học y sinh và dược phẩm châu Á (Asian journal of biomedical and pharmaceutical sciences), kết quả nghiên cứu trên chuột thí nghiệm cho thấy chiết xuất từ vỏ cây điên điển làm giảm phù chân do viêm khớp, chiết xuất từ lá giúp hạ đường huyết và chiết xuất từ hạt điên điển kiềm chế sinh sản quá mức ở chuột (4).
• Bên cạnh đó, theo Tạp chí công nghệ y sinh Avicenna ( Avicenna journal of medical biotechnology), kết quả nghiên cứu trên chuột thí nghiệm cho thấy chiết xuất từ lá cây điên điển còn có tác dụng chống tiểu đường đáng kể thông qua cơ chế làm tăng insulin (5).

Lưu ý

• Lá cây điên điển được biết đến với công dụng ngừa thai và hạt điên điển cũng cho thấy hoạt tính diệt tinh trùng. Vì vậy, cần hỏi ý kiến thầy thuốc trước khi uống (6) (7).
• Hạt điên điển tươi có độc. Vì vậy, muốn sử dụng hạt, cần ngâm hạt trong thời gian ba ngày rồi nấu chín (7).