Rau má mỡ vị thuốc quý điều trị xơ gan, sỏi mật bị lãng quên

Có một loại rau má có hình dáng mảnh mai hơn, mọc hoang hóa rất nhiều ở nước ta bởi nhiều người tin rằng cây này là loài rau dại không dùng được. Đó là cây rau má dại hay còn gọi là rau má mỡ, rau má hương, giả rau má… Tuy nhiên sự thực hoàn ngược lại, đây là một vị thuốc hay, thậm chí nó có nhiều công dụng mà cây rau má không có, vậy đó là những công dụng gì – hãy cùng tìm hiểu bạn nhé.

Tên khoa học: Hydrocotyle rotundifolia Roxb (1) (2).

Họ: Ngũ gia bì

Mô tả cây rau má mỡ

• Thân: Là dạng cây thân thảo mọc sát mặt đất, sống lâu năm, dạng thân dây giống cây rau má nhưng dây nhỏ hơn.
• Lá: Hình cánh hoa, nhỏ và mỏng hơn lá rau má thường, bề mặt lá màu xanh lục và nhẵn, mép lá xẻ ra thành nhiều khía như những cánh hoa. Cuống lá khá dài mọc từ thân dây.
• Hoa: Cây có hoa màu trắng, mọc thành từng chùm nhỏ ở nách lá.
• Rễ: Cây có rễ rất nhỏ dạng rễ chùm, rễ không lớn như rau má thường, do vậy khi thu hái người dân thường nhỏ cả bụi một cách rất dễ dàng.

Cây rau má mỡ mọc ở đâu ?

Nếu để ý bạn sẽ thấy, rau má dại mọc hoang hóa ở khắp nơi, loài cây này thường mọc nhiều nhất ở hai bên bờ mương của các cánh đồng lúa – nơi có chất đất ẩm. Có một thời gian người dân một số nơi coi đây là loài cây dại, cây giả rau má – không ăn được nên một số nơi mới gọi là rau má dại, khiến nhiều nơi loài cây này phủ kín xanh khắp các miền quê mà không ai thèm để ý tới.

Quả đây là một sự lãng phí không hề nhỏ, bởi rau má mỡ là một vị thuốc quý nhiều công dụng hay kể cả trong điều trị bệnh và phòng bệnh.

Cây mọc ở cả miền Bắc, miền Trung và miền Nam và chúng hầu như phát triển ở tất cả các mùa trong năm. Vì vậy loài cây này rất dễ kiếm, rất tiện lợi trong quá trình sử dụng làm dược liệu.

Bộ phận dùng, thu hái

Dùng toàn cây gồm cả thân, lá và rễ cây.

Người dân thu hái quanh năm, thường nhổ cả cây về rửa sạch, có thể dùng ngay khi còn tươi hay đem phơi khô để dùng dần.

Tính vị

Rau má mỡ vị hơi đắng và ngọt nhẹ, tính mát, không có độc. Thường dùng trong các bài thuốc tiêu viêm, giải độc (2).

Công dụng của cây rau má mỡ

Thật bất ngờ khi biết rằng, dân gian đã sử dụng rau má mỡ như một vị thuốc để điều trị nhiều căn bệnh nan y về chức năng gan. Đặc biệt những công dụng tuyệt vời này cây rau má không hề có. Theo cuốn sách Cây thuốc An Giang, Võ Văn Chi – Ủy ban Khoa học và kỹ thuật An Giang, 1991 – ta có thể tổng hợp được những công dụng chính của cây rau má dại đó là điều trị các bệnh:

• Sỏi mật
• Xơ gan cổ trướng
• Sỏi tiết niệu
• Sỏi thận
• Viêm đường tiết niệu
• Viêm họng
• Viêm amidan
• Điều trị một số bệnh ngoài da như: Eczema hay còn gọi là viêm da cơ địa
• Bệnh zona: mụn nước vàng, mủ vàng dính vào đâu là mọc mụn tới đó.

Liều dùng: Dùng cây khô 20g ~ 30g/ngày (Cây tươi 60g ~ 80g/ngày) dùng sắc nước uống hay dùng tươi giã nát ép lấy nước uống hàng ngày (2).

Một số bài thuốc từ cây rau má mỡ

Những bài thuốc dân gian từ rau má mỡ khá đơn giản, thành phần đều lấy từ các cây thuốc dân gian quanh ta nên rất thuận lợi trong áp dụng điều trị bệnh, một số bài thông dụng từ rau má mỡ (2, 3):

Điều trị sỏi mật

• Chuẩn bị: rau má dại tươi 30g, kim tiền thảo tươi 30g, cây râu mèo tươi 30g, râu ngô tươi 30g (Nếu không lấy được cây tươi, có thể dùng cây khô với liều dùng, mỗi vị khoảng 15g khô)
• Thực hiện: Các vị thuốc đem rửa thật sạch, hãm với nước sôi như hãm trà tươi hoặc đun lấy 800ml nước, chia làm nhiều lần uống trong ngày.

Điều trị xơ gan cổ trướng, vàng da

• Chuẩn bị: Rau má dại tươi 50g (Nếu không lấy được cây tươi thì dùng cây khô 20g)
• Thực hiện: Cây thuốc rửa thật sạch, bỏ vào bình giữ nhiệt, tráng qua bằng một chút nước sôi, sau đó chế thêm khoảng 600ml nước sôi, để ủ khoảng 10 phút cho ngấm, sau đó chắt lấy nước uống hàng ngày.

Sỏi thận, sỏi tiết niệu

• Chuẩn bị: Rau má mỡ tươi 30g (hay khô 15g), thạch vĩ khô 15, dây bòng bong khô 15g, cây cối xay 15g
• Thực hiện: Các vị thuốc thạch vĩ, bòng bong, cối xay rửa sạch, bỏ vào ấm sắc thêm khoảng 1,5 lít nước, đun sôi, sau đó mới bỏ rau má mỡ vào ấm sắc. Đun sôi nhỏ lửa thêm khoảng 10 phút, sau đó chắt lấy nước chia làm nhiều lần uống trong ngày.

Viêm họng, viêm amidan

• Chuẩn bị: Rau má mỡ tươi 80g, 01 bộ cối giã, 1 bình thủy nước sôi
• Thực hiện: Rau má rửa sạch, để dáo nước, bỏ vào cối giã nát. Lấy rau đã giã nát chuyển qua một bát lớn, chế thêm khoảng 300ml nước sôi vào bát, khuấy đều, khoảng 1 phút sau gạn ngay lấy nước này ra một bát khác để uống.
• Cần lưu ý: Khi chế nước sôi vào khoảng 1 phút sau khi nước còn xanh là gạn lấy nước ngay, để nước bớt nóng và sử dụng, như vậy mới tốt, chứ nếu để nước chuyển màu vàng thì không còn tốt bằng.

Bệnh ngoài da: Eczema, zona

• Chuẩn bị: Rau má mỡ tươi 100g, 01 bộ cối giã
• Thực hiện: Rau rửa sạch, để ráo nước, bỏ vào cối giã nát, lấy bã thuốc đắp vào các vùng da bị bệnh, hoặc lấy vải thấm nước rau má thấm vào các vùng da bị viêm ngứa.

Một số lưu ý

• Chưa có thông tin khi sử dụng vị thuốc cho phụ nữ mang thai, vì vậy cần thận trọng khi sử dụng cho phụ nữ mang thai.
• Nên tham vấn ý kiến bác sỹ khi sử dụng làm thuốc.