Vì sao chè Shan tuyết (suối giàng) cổ thụ quý giá, uống rồi khó quên

• Tên khác: Trà tuyết, trà san tuyết, chè suối giàng, chè shan tuyết, chè cổ thụ, chè H’ Mông…
• Tên khoa học: Camellia sinensis var.assamica, thuộc họ Chè: Theaceae (1) (8).
• Bộ phận dùng: búp chè và lá non.
• Tính vị: mùi thơm, vị ngọt hậu.
• Công dụng chính: Phòng bệnh, giảm mệt mỏi, giảm lão hóa, giúp tinh thần sảng khoái và tỉnh táo.

Trà đạo là một thú vui tao nhã nhưng cũng đòi hỏi sự điệu nghệ và cả công phu. Từ khâu chọn trà đến chọn ấm, đến cách pha trà và rót chén tống, chén quân…; tất cả đều có những quy cách riêng cho từng loại hình trà đạo.

Ở Việt Nam, có hai thương hiệu trà đã được bảo hộ “chỉ dẫn địa lý” là trà Mộc Châu (tỉnh Sơn La) và trà Tân Cương (tỉnh Thái Nguyên).

Trong đó, trà Shan tuyết Mộc Châu (cũng như trà Shan tuyết từ các tỉnh Tuyên Quang, Hà Giang, Lào Cai…) là loại trà ngon và quý, nổi tiếng khắp trong và ngoài nước.

Về tên gọi, có lẽ không khó để hình dung về những búp trà thơm ngon, có xuất xứ từ miền núi (“Shan”) với lớp lông dưới trắng mịn như tuyết, từ đó làm nên tên gọi độc đáo: trà Shan tuyết (hay trà Shan tuyết cổ thụ). Tuy nhiên, điểm làm nên sự độc đáo của loại trà này còn nằm trong giá trị và tính chất của nó.

Chè Shan tuyết đã uống khó quên

Đó là cảm nhận chung của nhiều người khi dùng chè Shan tuyết. Nói cách khác, trà Shan tuyết phù hợp với phong vị trà đạo bởi nó đòi hỏi sự thong thả (khi pha đến nước thứ 4, thứ 5 trở đi mới cho ra hương vị ngon nhất và có thể pha đến 8 nước). Chính vì vậy mà người ta gọi trà Shan tuyết là loại trà “đãi chủ không đãi khách” (vì khách thường chỉ đến nhà chơi trong giây lát, không kịp uống đến nước ngon nhất).

Mặt khác, trà Shan tuyết không đắng, chỉ hơi chát và có dư âm ngọt hậu. Cái ngọt ấy lại là cái ngọt từ bên trong cuống họng ngọt ra, và chỉ ngọt nhẹ, thanh hao chứ không gắt.

Điểm độc đáo của chè Shan tuyết

Khác với nhiều loại trà khác, trà Shan tuyết được sao chế từ những búp lá non tơ (thường là “một tôm hai lá”) của những cây trà tuyết cổ thụ, thậm chí có cây lên đến hàng trăm năm tuổi. Cây có tên khoa học là: Camellia sinensis var.assamica, thuộc họ Chè: Theaceae (1).

Đặc biệt, loại trà này chỉ thích hợp với những vùng núi cao và chỉ những cây mọc ở độ cao từ 800m trở lên thì mới cho ra trà ngon! Với trà Shan tuyết, cây mọc ở vị trí càng cao, khí hậu càng lạnh thì tinh chất tích lũy càng nhiều và hương vị càng ngon.

Để tổng kết về đặc trưng của trà Shan tuyết, người ta thường gói gọn trong hai cụm từ, đó là “năm cực” và “sáu không”.

– “Năm cực” ở đây là: cực hiếm, cực sạch (vì mọc trên cây cao), cực đẹp, cực ngon và cực khổ (vì công đoạn hái trà Shan tuyết rất cực, phải trèo lên cây cao để hái những búp lá non nhất).

– “Sáu không” ở đây là: không bón phân dưỡng, không dùng thuốc trừ sâu, không dùng thuốc kích thích sinh trưởng, không ép cây lấy năng suất, không chặt đốn và không cần tưới nước (cây lấy nguồn nước từ tự nhiên).

Có thể nói, trà Shan tuyết là loại trà được trời nuôi dưỡng, hấp thụ cái chất sạch của đất trời và là tinh hoa của vùng Tây Bắc.

• Tham khảo: Chè dây điều trị Viêm loét dạ dày, trào ngược dạ dày

Những công dụng của chè Shan tuyết

Thật không ngoa khi nói rằng khó có loại trà nào lại đạt được độ sạch và độ an toàn như trà Shan tuyết.

Không chỉ giúp thư giãn, tỉnh táo, trà Shan tuyết còn có các tác dụng như:

• Làm hưng phấn tinh thần.
• Chống oxy hóa và làm chậm lão hóa.
• Hạ đường huyết: Flavanol từ dịch chiết trà Shan tuyết có tác dụng hạ đường huyết (2).
• Ngăn ngừa bệnh vi mạch thận: Theo tạp chí Yonsei Med Journal, kết quả nghiên cứu trong ống nghiệm và trên thực nghiệm đều cho thấy trà Shan tuyết giúp ngăn ngừa biến chứng của bệnh tiểu đường (như bệnh thận đái tháo đường, hay còn gọi là bệnh vi mạch thận) (3).
• Kháng khuẩn, ngăn ngừa bệnh tật: Theo tạp chí Original research article, kết quả nghiên cứu trong ống nghiệm cho thấy các phân lập từ trà Shan tuyết giúp kháng khuẩn, đặc biệt là vi khuẩn E.coli (4). Ngoài ra, trà Shan tuyết đã lên men còn giúp kháng khuẩn và chống oxy hóa đáng kể, từ đó giúp cơ thể khỏe mạnh và ngăn ngừa bệnh tật (5).
• Làm thực phẩm: Ở miền Bắc Thái Lan, người ta còn dùng trà Shan tuyết đã lên men như một món ăn nhẹ, họ nhai và nuốt nước trà và điều này được xem như một tập quán (theo Journal of Ethic Foods) (5).
• Làm mặt nạ dưỡng da: Với các bạn gái thích làm đẹp thì đắp bã trà Shan tuyết sẽ giúp da sạch mịn và khỏe hơn. Ngoài ra, vì trà Shan tuyết cực sạch nên các bạn cũng có thể an tâm về độ an toàn của nó.

• Tham khảo: Táo Mèo (sơn tra) đặc sản Yên Bái ngâm rượu uống cực ngon

Lưu ý khi dùng chè Shan tuyết

– Không uống trà vào lúc đói để tránh cồn cào bao tử và không uống trà đã để qua đêm. Bên cạnh đó, không nên uống trà vào buổi tối để tránh mất ngủ.

– Không lạm dụng trà Shan tuyết như nước uống hàng ngày và mỗi ngày chỉ nên dùng dưới 4 ly nhỏ.

– Về độc tính: Kết quả nghiên cứu cho thấy dùng trà Shan tuyết ở liều cao có thể gây rối loạn sự lắng đọng can xi (6). Bên cạnh đó, kết quả thí nghiệm (trên động vật) cho thấy dùng quá liều trà Shan tuyết đen có thể gây rối loạn sự phát triển phôi thai và làm xương phát triển bất thường (7).