Cây muồng trinh nữ có độc không, làm thuốc được không?

Cây trinh nữ (xấu hổ) thì nhiều người đã biết rồi nhưng cây muồng trinh nữ thì ít thấy hơn, vì vậy, có người cho rằng nó chỉ là cỏ dại.

Tuy nhiên, trên thực tế, muồng trinh nữ là loại cây khá hữu ích. Đối với ngành nông nghiệp, nó giúp cải tạo đất đai (theo đặc tính của cây họ Đậu), giữ nước cho đất và chống xói mòn.

Đối với ngành y học, nó cũng được ứng dụng trong điều trị một số bệnh như hoàng đản, phù thũng (do viêm thận)…

Vài nét về cây muồng trinh nữ

Cây muồng trinh nữ có tên khoa học là Chamaecrista mimosoides (tên đồng nghĩa: Cassia mimosoides) và còn được gọi là cây trà tiền (ở Trung Quốc được gọi là sơn biển đậu 山扁豆) (1) (4).

Đặc điểm nhận dạng:

• Lá của cây giống với lá trinh nữ nhưng dài hơn.
• Hoa của cây có màu vàng, dạng cánh; khác với hoa trinh nữ có màu tím nhạt, dạng đầu tua rua.
• Thân cây thường mọc đứng và thuộc dạng cây bụi, tuy nhiên cũng có khi mọc bò.
• Quả thuộc dạng quả đậu và chứa khoảng 10 – 14 hạt.

Ở nước ta, cây này mọc chủ yếu ở các tỉnh miền Bắc và Tây Nguyên (2).

Muồng trinh nữ có độc không?

Theo công trình Cây độc Việt Nam thì cả cây muồng trinh nữ đều có độc và chất độc này tên là emodin. Vì vậy, nếu dùng quá liều trong lúc làm thuốc, bạn có thể bị ngộ độc với biểu hiện phổ biến nhất là tiêu chảy, với phụ nữ mang thai thì sảy thai hoặc sinh non.

Giải pháp: Nếu không may bị trúng độc, bạn hãy nhanh chóng tiến hành gây nôn để nạn nhân nôn hết chất độc ra (có thể uống nhiều nước ép rau muống hoặc nước muối loãng), sau đó đưa đến trạm y tế để theo dõi thêm (nếu là phụ nữ mang thai thì cần nhanh chóng tiêm progesterol để giữ thai nhi trước) (2).

Công dụng làm thuốc của cây muồng trinh nữ

Bộ phận dùng làm thuốc: toàn cây, thu hái rồi rửa sạch, cắt nhỏ, phơi khô.

Theo y học cổ truyền, muồng trinh nữ có tính mát nên giúp:

Cách dùng: mỗi ngày, lấy từ 10 – 20 g thuốc, nấu lấy nước uống (nếu không dùng toàn cây thì lấy lá sao lên rồi hãm uống như trà) (3).

Bên cạnh đó, với trường hợp da viêm mủ và bị đinh nhọt thì ta có thể hái lá cây tươi, rửa sạch, giã nát rồi đắp lên (hoặc nấu lấy nước rồi để nguội và tắm rửa ngoài da) (3).

Đối tượng cần tránh: Những người bị tiêu chảy không được uống (3).

Các bài thuốc kết hợp thông dụng

Ngoài cách dùng độc vị như trên thì dân gian còn kết hợp muồng trinh nữ với một số thảo dược khác để nâng cao hiệu quả điều trị, chẳng hạn như các bài thuốc sau đây:

1. Điều trị viêm thận khiến cho phù thũng

• Chuẩn bị: 30 g muồng trinh nữ (toàn cây) và 30 g biển súc.
• Thực hiện: nấu lấy nước uống trong ngày (3).

2. Điều trị hoàng đản

• Chuẩn bị: 60 g muồng trinh nữ (toàn cây) và 30 g rau má mỡ.
• Thực hiện: nấu lấy nước uống trong ngày (3).