Khoai môn (khoai sọ) và những món ăn, bài thuốc điều trị bệnh

Có một thời đói kém, người ta phải dùng ngô và khoai môn trộn với cơm để ăn nhưng không vì thế mà khoai môn bị rẻ rúng. Ngược lại, cái vị ngọt bùi, thơm dẻo của nó lại hấp dẫn nhiều người, bởi:

“Trong đời trăm vật trăm ngon

Cơm no tức bụng, thấy môn cũng thèm” (1)

Đặc điểm

Củ khoai môn có lớp vỏ xù xì, màu nâu đất với những vân sẹo ngang và chứa nhiều tinh bột bên trong (nếu khoai trồng ở vùng ngập nước thì phần củ dễ bị sượng). Cây hầu như được nhân giống bằng thân nhánh (củ con).

Công dụng của củ khoai môn

Thành phần dinh dưỡng: Khoai môn là loại củ nhiều năng lượng (142 kcal/ 100 g củ nấu chín), chứa nhiều vi chất cần thiết cho cơ thể như: đường, chất xơ, chất đạm, chất béo, vitamin B1, B2, B3, B5, B6. B9, C, D, E, Can xi, Phot pho, Ma giê, Ka li, Man gan, Kẽm… (5).

Theo y học cổ truyền: Khoai môn có vị ngọt, cay, tính bình, được dùng nấu canh với rau rút, cua đồng giúp dễ ngủ và giảm mỏi mệt. Bên cạnh đó, Hải thượng y tông tâm lĩnh còn ghi nhận công dụng của khoai môn như sau:

“Vu Tử giống Môn vẫn gọi khoai (Khoai môn)

Tính bình, không độc, hoạt và cay

Khoan trường, khai vị, trừ phiền nhiệt

Giải khát chữa Lâm lâu, động thai.” (6)

Ngoài ra, có thể kể đến một số công dụng điều trị bệnh của khoai môn như:

• Mẩn ngứa: củ khoai môn tươi gọt vỏ, thái nhỏ, nấu sôi, lấy nước tắm (2).
• Ghẻ: củ khoai môn tươi giã nát, trộn với dầu dừa và đắp lên (4).
• Rắn cắn, ong đốt: chọn củ khoai môn tươi, loại to, gọt vỏ, giã nát và đắp lên (2).
• Mụn nhọt, đầu đinh: lấy thịt củ khoai môn và giấm (liều lượng bằng nhau) luộc chín, nghiền nát và đắp lên (2).

Công dụng của hoa và lá khoai môn

Lưu ý

• Củ khoai môn không ăn sống được vì có độc và gây ngứa, khi nấu chín thì an toàn. Khi dùng củ khoai môn phải rửa sạch, khoét bỏ những phần bị hỏng và những chỗ mọc mầm. Không nên gọt vỏ khoai quá dày để tránh làm mất các chất dinh dưỡng ở sát lớp vỏ.
• Một số người có da mẫn cảm sẽ thấy ngứa khi gọt vỏ khoai (cách khắc phục: rửa tay bằng nước giấm, nếu cần xắt nhỏ thì đợi củ khoai ráo nước rồi mới xắt).